Jakie są rodzaje znaków towarowych?

• Zobacz ceny minimalne za usługi rzecznika patentowego

Znak towarowy – definicja

Zauważyłem, że ludzie odruchowo utożsamiają znak towarowy z nazwą oraz logo firmy. Tymczasem znak towarowy to pojęcie typowo prawne i odnosi się do pewnej specyficznej kategorii oznaczeń. Ja swoim Klientom tłumaczę to tak:

Znak towarowy to każde oznaczenie, które jest używane komercyjnie i pozwala wyróżnić Twój towar lub usługę z grona Twojej konkurencji.

 
Z tej mojej uproszczonej definicji płyną dwa główne wnioski:

1. Na znaku towarowym musisz zarabiać.

Taką funkcję spełnia nazwa batonika SNICKERS czy restauracji Sfinks. Za tymi markami stoi konkretna firma, która używa ich komercyjnie. Nazwa, która takim celom nie służy, nie jest w świetle prawa znakiem towarowym.

Przykładem może być graffiti na ścianie czy tatuaż na ręce. Sytuacja się zmieni, kiedy ktoś znajdzie sposób na to, jak na takiej grafice zarabiać.

2. Znak towarowy musi mieć zdolność odróżniającą.

Aby mówić o znaku towarowym, musisz spełnić również drugi warunek. Takie oznaczenie powinno pozwolić Ci wyróżnić się na tle konkurencji. Okazuje się, że nie każda nazwa i logo spełniają tę funkcję. Obecnie panuje moda na wchodzenie w nazwy jednoznacznie opisowe jak: „VIP MEBLE” czy „GRAND HOTEL”.

Znak towarowy musi więc mieć w sobie coś zaskakującego.

Jakie są rodzaje znaków towarowych?

Mam nadzieję, że to, co napisałem, dało Ci nieco do myślenia. W końcu są sytuacje, kiedy aby skojarzyć, o jaką markę chodzi wystarczy:

• usłyszeć, charakterystyczne dźwięki (NOKIA);
• zobaczyć kolor w reklamie (ORANGE);
• dotknąć specyficznego kształtu opakowania (butelka Coca Cola).

I faktycznie do grona znaków towarowych zalicza się teoretycznie każde oznaczenie, które spełnia ogólną definicję. Wymienia się tutaj zwyczajowo dwa typy znaków towarowych:

• konwencjonalne znaki towarowe,
• niekonwencjonalne znaki towarowe.

Do pierwszej grupy zalicza się nazwy, logo i grafiki. Jak pokazują dane publikowane przez Urzędy Patentowe, takich znaków zgłasza się ponad 99%.

Z drugiej strony największe kontrowersje budzą znaki niekonwencjonalne.

Historycznie w tej formie przedsiębiorcy próbowali zastrzegać zapachy, smaki czy elementy techniczne chronione wcześniej patentami (np. klocek LEGO). Czasami skutecznie. To jednak doprowadzało do nadmiernego moim zdaniem monopolu prawnego. I kończyło się wycinaniem w pień konkurentów z danej branży.

Poniżej opisuję szczegółowo wszystkie rodzaje znaków towarowych.

Jakie są rodzaje znaków towarowych konwencjonalnych?

Znaki towarowe słowne

Ta klasyczna odmiana znaku towarowego zabezpiecza nazwę firmy, produktu lub usługi. Nie ma przy tym znaczenia, czy w zgłoszeniu zapiszesz ją dużymi, czy małymi literami. Od strony prawnej ochronie podlega płaszczyzna fonetyczna. Czyli w pewnych sytuacjach za podobne zostaną uznane nazwy, które choć zapisuje się inaczej, to brzmią podobnie.

Przykłady:

Zobacz również:

• Jak zastrzec znak towarowy? Poznaj wszystkie etapy
• Co daje zastrzeżenie znaku towarowego? 7 kluczowych korzyści
• Gdzie rejestruje się nazwę i logo firmy?

Znaki towarowe słowno-graficzne

To nic innego jak logo. Logo składa się z elementów słownych, które ubiera się w bardziej bądź mniej fantazyjną grafikę. Część firm wkomponowuje w logo również swój sygnet. Ochronie podlega wtedy łącznie całe oznaczenie.
 
Przykłady:

Wiele osób wybiera ten typ znaki towarowe, ponieważ chcą zabezpieczyć zarówno nazwę, jak i logo. Czyli próbują upiec dwie pieczenie na jednym ogniu.

Czy tak się da? To zależy.

Jeżeli w logo jest całkowicie fantazyjna nazwa, to faktycznie ochronie podlega płaszczyzna graficzna i fonetyczna. W przypadku, kiedy słowo jest opisowe, rejestracja logo nie daje monopolu prawnego na samą nazwę. Upraszczając, jeżeli byłbyś w stanie zastrzec sam znak słowny, to rejestrując logo chronisz nazwę.

Przykład, kiedy logo chroni samą nazwę:

Przykład, kiedy logo nie chroni nazwy:

UWAGA!

Możesz obniżyć opłaty urzędowe za rejestrację marki aż o 75% dzięki dotacjom z UE. Program skierowany jest do firm z sektora MŚP, a jego górna granica wynosi 1000 EUR. W zeszłym roku 100% złożonych przeze mnie wniosków zakończyło się przyznaniem grantu. Chętnie pomogę Ci uzyskać taką dotację. Po prostu napisz do mnie przez formularz.

Znaki towarowe graficzne

Trzecie z grona najpopularniejszych rodzajów znaków towarowych. W praktyce to najczęściej sygnety zgłaszane niezależnie. Najbardziej znanym jest nadgryzione jabłko firmy APPLE.
 
Przykłady:

W praktyce dostaję często pytanie:

Co najlepiej zgłaszać: nazwę, logo czy sygnet?

Każda z tych form ma swoje plusy i minusy.

Idealnie byłoby chronić każdą z nich niezależnie. Nigdy nie możesz mieć bowiem pewności, w jaki sposób konkurencja będzie się do Ciebie przybliżać. Niestety zgłoszenie trzech znaków towarowych to potrójne opłaty urzędowe. Jeżeli masz dylemat, to rozważ najpierw zgłoszenie samej nazwy. Wcześniej jednak przeczytaj ten artykuł:

• Co lepiej zastrzec nazwę czy logo firmy?

Jakie są rodzaje znaków towarowych niekonwencjonalnych?

Znaki towarowe przestrzenne

Przestrzenne znaki towarowe zabezpieczają wygląd produktu. Dość trudno je zastrzec, ponieważ ekspert rozpatrujący zgłoszenie będzie oceniał czy taka ochrona zbytnio nie zmonopolizuje rynku. Praktyka jest taka, że na ochronę mogą liczyć tylko takie oznaczenia, które mocno odbiegają od standardów rynkowych.

Czyli nie zastrzeżesz kształtu zwykłej butelki piwa.

Przykłady znaków towarowych przestrzennych:

Wystrój sklepu jako znak towarowy

Wspominałem, że znaki towarowe to coś więcej niż nazwa czy logo. Tutaj masz koronny przykład. Kilka firm odważyło się zastrzec w tej formie charakterystyczny wygląd swoich sklepów. O dziwo z sukcesem.
 
Przykład:

Znaki słowno-graficzno-przestrzenne

Sam kształt butelki będzie Ci bardzo ciężko zastrzec. Jeżeli jednak zgłosisz ją razem z etykietą, to szanse diametralnie wzrastają. W tej formie można zastrzec oznaczenia przestrzenne, które zawierają napisy. Najczęściej jest to wygląd konkretnych opakowań.
 
Przykład:

Wizerunek budynku jako znak towarowy

Idźmy w jeszcze bardziej szokujące rodzaje znaków towarowych.

Okazuje się, że można tak chronić wygląd figurek, pomników, a nawet całych budynków. Wbrew pozorom takie próby nie należą do rzadkości.

Zastanawiasz się, po co komuś taka ochrona?

Po to, aby czerpać wyłączne korzyści z komercjalizacji takich obiektów. W Polsce w tej formie chroniony jest Stadion Narodowy czy Pałac Kultury. Na wydanie pocztówek, kalendarzy czy filmów z udziałem tych obiektów – trzeba mieć zgodę właściciela praw do znaku. A ta najpewniej nie będzie udzielona za darmo.

Czyli sprawdza się zasada, że jak nie wiadomo o co chodzi, to chodzi o pieniądze 🙂
 
Przykłady:

Pojedynczy kolor jako znak towarowy

Wspominałem na początku, że znakiem towarowym może być to wszystko, po czym klient rozpozna Cię na rynku. Standardem jest, że marki budują swój przekaz marketingowy w oparciu o pewną koncepcję kolorystyczną. Może masz podobnie w swojej firmie. Czy sam kolor można zastrzec? Co do zasady nie. Urzędy Patentowe uznają, że to za mało, aby wyróżnić się na rynku.

Są jednak wyjątki.

Chodzi o sytuację, kiedy tak mocno wypromujesz swoją markę, że ludzie zaczną Cię kojarzyć po samym kolorze. Chodzi jednak o naprawdę potężną rozpoznawalność.
 
Przykład:

Więcej o tym typie znaków towarowych dowiesz się z poniższego nagrania.

Zestawienia kolorów jako znaki towarowe

Nie jest wcale łatwiej zastrzec proste zestawienia kolorystyczne. Dwa czy trzy elementy obok siebie tylko w wyjątkowych sytuacjach mogą pełnić funkcję znaku towarowego. Znów chodzi o nabycie tzw. wtórnej zdolności odróżniającej. Czyli gdybyś ubiegał się o taką ochronę, ekspert z Urzędu Patentowego zażąda od Ciebie dowodów na dostateczną rozpoznawalność takiej marki.

Są jednak firmy, którym ta sztuka się udała.
 
Przykłady:

Znaki towarowe pozycyjne

Dość ciekawy ze swej natury rodzaj znaków towarowych.

Przedstawiają one miejsce na produkcie, gdzie pojawia się dane oznaczenie. Sam w sobie jednak często nie posiada zdolności odróżniającej. Potwierdził to w jednym z wyroków Trybunał Sprawiedliwości UE uznając, że trzy paski Adidasa nie da się chronić bez wskazywania miejsca na odzieży gdzie się pojawiają.
 
Przykłady:

Znaki towarowe ruchome

Są to najczęściej animacje bez dźwięku.

Dziś takie znaki przedstawia się, wysyłając do urzędu patentowego plik mp4.

W przeszłości ten rodzaj znaków towarowych ilustrowało się postaci kilku klatek.

Gest dłonią jako znak towarowy

Czy prosty gest dłonią może wskazywać na towar lub usługę?

Co do zasady nie. I faktycznie w rejestrach zdecydowana większość tego typu zgłoszeń spotkała się z odmową.

Przykłady znaków, których nie udało się zastrzec:

Przykłady znaków, które uzyskały rejestrację:

Zatrzymajmy się chwilę na tym ostatnim znaku towarowym. Czy ten charakterystyczny ruch palcami nie kojarzy Ci się przypadkiem z pewnym batonikiem? Większość osób, które o to pytam, dobrze odpowiada, że chodzi o TWIX-a. Tymczasem reklama, która wypromowała ten gest (link) była puszczana w Polsce w latach 90 🙂

Hologramy jako znaki towarowe

Mniej kontrowersyjną odmianą znaków towarowych są hologramy. Są to oznaczenia graficzne lub słowno-graficzne, których wygląd zmienia się w zależności od tego, pod jakim kątem na nie patrzymy. Do niedawna był problem, jak jest przedstawiać w rejestrze. Odkąd można załączyć nagranie mp4, wszystko stało się dużo prostsze.
 

Multimedialne znaki towarowe

Ten typ znaków towarowych charakteryzuje się połączeniem, obrazu, dźwięku i ruchu.

Co ważne takie nagrania nie mogą być zbyt długie… ani zbyt proste. Na ochronę nie ma co liczyć kilkuminutowy film, jak i proste wideo z jednym dźwiękiem.
 
Przykłady:

Znalazłem też prawdziwe arcydzieło 🙂

Deseń, faktura i pattern jako znak towarowy

Tego typu znaki są zwykle przeznaczone do oznaczania tkaniny oraz odzieży. Składają się one z ciągu powtarzających się grafik/ symboli. Możesz je kojarzyć z produktów sławnych domów mody.

Dźwięk jako znak towarowy

Tak jak wspominałem na początku, prosty dźwięk, muzyczka często potrafi nam się skojarzyć z konkretną marką. Początkowo był problem, jak w sposób jasny i precyzyjny zapisać dźwięk w rejestrze. Zgłaszający wykorzystywali do tego:

• zapis nutowy;
• połączenie nut i tekstu;
• spektrogram.

Przykłady znaków dźwiękowych:

Dziś wystarczy załączyć plik mp3. Tym sposobem w rejestrze znalazłem:

Dotykowe znaki towarowe

Stanowią chyba najrzadszy rodzaj znaków towarowych. Mimo wszystko po przejrzeniu wielu baz urzędów patentowym na świecie znalazłem kilka interesujących przykładów. Każdy zakończył się przyznaniem prawa ochronnego.
 
Dotykowy znak towarowy o nr US 3896100 zawierał taki opis:

Znak składa się ze skóry owiniętej wokół środkowej powierzchni butelki wina. Jest to sensoryczny znak dotykowy.

Zapach jako znak towarowy

Ten rodzaj znaków towarowych budzi wiele kontrowersji, bo próbuje zmonopolizować rozwiązania techniczne.

Zapach, czyli kompozycja chemiczna kilku składników to domena prawa patentowego. Tyle że patent może obowiązywać maksymalnie 20 lat. Tymczasem znaki towarowe przedłużane co 10 lat mogą trwać wiecznie.

W Anglii próbowano kiedyś zastrzec zapach Chanel No 5 do oznaczania oczywiście perfum. Urząd wydał odmowę argumentując, że co do zasady znak towarowy musi służyć do wyróżnienia towaru z grona konkurencji.

W tym przypadku znak stał się jednocześnie towarem. Aby można było taki oznaczenie zarejestrować, należy go oddzielić od samego towaru. Tu było to niemożliwe.

Mimo wszystko historycznie kilka podobnych prób zakończyło się sukcesem.

Smak jako znak towarowy

Innowacyjny sposób wędzenia mięsa czy przygotowywania ryb można opatentować.

Tak samo, jak skład nowego rodzaju chleba. Czy jednak smak może pełnić funkcję znaku towarowego? Moim zdaniem nie i potwierdzają to wyroki europejskich sądów. Argumentem za odmową był m.in. ten, że znak towarowy ma pomóc w wyborze produktu przed jego zakupem. Tymczasem z tym rodzajem znaku towarowego zapoznajemy się po zakupie. Czyli w momencie, kiedy go konsumujemy.

Od siebie dodam, że monopolizacja smaków mogłaby doprowadzić do tego, że jedna firma zawłaszczy sobie smak miętowy dla gum do żucia. Będzie to więc ze szkodą dla wolnego rynku. I rolę tego obrońcy pełni właśnie ekspert z Urzędu Patentowego.

Odmowę rejestracji uzyskały znaki:

Jakie są rodzaje znaków towarowych? Podsumowanie

• Choć przedsiębiorcy zastrzegają najczęściej nazwę i logo oraz sygnet to odmian znaków towarowych jest dużo więcej. Teoretycznie w definicji znaku towarowego mieści się niemal każde oznaczenie. To stwarza duże pole do interpretacji.

• W praktyce nietradycyjne znaki towarowe mają szansę na ochronę tylko, jeżeli nabędą tzw. wtórną zdolność odróżniającą. Czyli zyskają tak ogromną popularność, że zaczną się konsumentom kojarzyć z konkretną firmą.

• Nierzadko duże firmy w formie znaków towarowych starają się chronić rozwiązania typowo techniczne. Przykładem jest wygląd kostki Rubika. Później w oparciu o takie prawo usuwają swoją konkurencję. Zgoda na swobodną rejestrację tego typu oznaczeń mogłaby więc doprowadzić do spustoszenia na rynku.

• Ekspert z Urzędu Patentowego może i powinien odmówić rejestracji na oznaczenie, które nie może pełnić roli znaku towarowego. Dzięki temu chroni swobodę działalności gospodarczej.

• Niewykluczone, że w przyszłości da się zastrzegać nowe rodzaje znaków towarowych. Jeżeli technologia pozwoli na zdalne zapoznanie się z zapachem lub smakiem, to zniknie główna przeszkoda w ich rejestrowaniu.