Mikołaj Lech
rzecznik patentowy
Spis treści
- • Prawa autorskie a prawo ochronne na znak towarowy
- • Czy istnieją prawa autorskie do nazwy firmy?
- • Prawa autorskie do sloganu reklamowego
- • Zastrzeżenie znaku towarowego jest lepsze od praw autorskich?
- • Jak wygląda ochrona niezastrzeżonej nazwy firmy?
- • Czy prawo autorskie chroni każde logo?
- • Jak wygląda ochrona niezastrzeżonej nazwy firmy?
- • Czym grozi zaniedbanie kwestii praw autorskich?
- • Umowa o przeniesienie praw autorskich do znaku towarowego
- • Utwór w rozumieniu prawa autorskiego a znak towarowy – Podcast
- • Podsumowanie. Uzyskaj maksimum praw do logo i chroń je jako znak towarowy
Prawa autorskie VS znak towarowy
Zauważyłem, że jak dochodzi do sporu o prawa do marki, to jedna bądź druga strona szybko zgłasza znak towarowy na siebie. Panuje jakieś takie przekonanie, że Urząd Patentowy „zabetonowuje” wtedy prawa do marki.
Czyli, że ten kto zastrzegł ją jako pierwszy, wygrał życie. 🙂
Ten mit wzmacniają firmy zarabiające na rejestrowaniu znaków towarowych. W swoich reklamach krzyczą, że jak zastrzeżesz nazwę i logo to będziesz mógł każdemu zakazać ich używania. Przypadkiem nie wspominają tylko, że równocześnie ugrzęźniesz w wieloletnich sporach.
Chodzi o to, że konkurent ma:
- 3 miesiące na złożenie sprzeciwu do rejestracji oraz
- 5 lat na złożenie wniosku o unieważnienie prawa ochronnego.
Może się powoływać m.in na przysługujące mu prawa autorskie do logo.
Przykład:
Wyrok TSUE z 27.03.2014 r.
sygn. akt: C 530/12 P
W oparciu o prawa autorskie do szkicu (po lewej) unieważniono unijny znak (rys. po prawej). Sprawa trafiła aż przed oblicze Trybunału Sprawiedliwości.
Jak widzisz, przed decyzją o zgłoszeniu znaku towarowego powinieneś zweryfikować czy nie występują jakieś przeszkody. To jest właśnie dobry moment, aby skorzystać z pomocy prawnej rzecznika patentowego.
Utwór a znak towarowy jaka jest różnica?
Prawo autorskie służy ochronie oryginalnych dzieł twórczych. Z kolei prawo ochronne do znaku towarowego, zabezpiecza to co wyróżnia towary i usługi na rynku, czyli markę. W pewnych przypadkach to samo logo może być chronione w oparciu o obie ustawy.
Przepisy prawa autorskiego stanowią, że:
Art. 1. 1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe).
Ustawa prawo własności przemysłowej, definiuje następująco znak towarowy:
Art. 120. 1. Znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.
2. Znakiem towarowym, w rozumieniu ust. 1, może być w szczególności wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk.
USTAWA z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej
Prawa autorskie do nazwy firmy ©
Największą zaletą praw autorskich jest brak formalizmu. Innymi słowy, jeżeli napiszesz książkę, nagrasz piosenkę czy stworzysz grafikę, to nie musisz tego nigdzie zastrzegać.
Prawo chroni automatycznie efekt Twojej pracy. Problem w tym, że na etapie sporu o naruszenie praw:
- Musisz udowodnić, że jesteś ich twórcą.
- Musisz wykazać, że to co stworzyłeś zasługuje na ochronę prawnoautorską.
Co do pierwszego punktu to jesteś w stanie łatwo i tanio stworzyć sobie takie dowody. Opisałem wszystko w artykule: Jak zastrzec prawa autorskie? Problemem nie do przeskoczenia może się jednak okazać wykazanie, że mamy do czynienia z utworem.
Wymyśliłem nazwę, więc mam do niej prawa autorskie
Okazuje się właśnie, że nie! Sądy powszechnie przyjmują, że pojedyncze słowo lub proste ich zestawienia nie są godne ochrony prawnoautorskiej. Co innego dłuższe formy jak opis produktu, wiersz czy książka.
Sądy uznały, że definicji utworu nie spełniają nazwy:
- JOGI,
- Alibabki, Papa Dance, Kombii;
- Polak Potrafi.
Z drugiej strony w uzasadnieniach tych wyroków możemy przeczytać, że niewykluczone, że wybitnie wyrazista i błyskotliwa nazwa może być utworem. Dotyczy to jednak form ekstremalnie oryginalnych i długich.
Autorskie prawa do sloganu reklamowego
Jak widzisz ten brak formalizmu to równocześnie największą wada praw autorskich. Może się bowiem okazać, że wykażesz, że wymyśliłeś daną nazwę. Pokażesz ewidentne dowody na to, że konkurent się nią posługiwał. Finalnie jednak sprawę przegrasz, bo tej frazy prawo autorskie w ogóle nie zabezpiecza. To pokazuje, że naruszenie praw autorskich nie jest łatwe do wykazania.
Gdzie jest więc granica od której zaczyna się taka ochrona? To za każdym razem będzie oceniał sędzia. Nie ma ogólnie przyjętej zasady, że musi to być minimum 7 czy 15 literek. W przeszłości miały miejsce ciekawe spory o prawa autorskie do sloganów reklamowych:
- „Serce jak dzwon”;
- „Ciemność. Widzę Ciemność. Ciemność widzę” (z filmu Seksmisja);
- „Jestem kobietą pracującą” (z serialu Czterdziestolatek).
W każdej z tych spraw sąd uznawał, że te ciągi słów nie zasługują na ochronę w świetle prawa autorskiego. Są bowiem zbyt banalne, aby można było dostrzec w nich indywidualne piętno twórcze. Czyli nawet kilkuwyrazowe zdanie najczęściej nie jest utworem. Z drugiej strony slogany reklamowe można zastrzec jako znaki towarowe. Więcej przeczytasz tu:
Nie chroni Cię prawo autorskie? Zarejestruj znak towarowy!
Powiem wprost – prawo autorskie nie chroni nazwy firmy.
Możesz jednak stać się jej formalnym właścicielem rejestrując ją w Urzędzie Patentowym. Przepisy prawa własności przemysłowej wskazują na to wprost
Art. 153. 1. Przez uzyskanie prawa ochronnego nabywa się prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
Według raportu EUIPO z 2020 roku, swoją własność intelektualną chroni ponad 60% dużych firm.
To sprawia, że ich przychody są średnio o 20% większe niż konkurentów, którzy o to nie zadbali. Nie powinno to nikogo dziwić. Skoro ktoś chroni swoją przewagę konkurencyjną patentami, wzorami przemysłowymi czy znakami towarowymi to efektem jest większy zysk.
W ogóle warto uczyć się od firm, które są na wyższym poziomie niż my.
Urząd Patentowy udostępnił ciekawe dane.
Okazuje się, że mieliśmy w Polsce dwie wielkie fale międzynarodowych zgłoszeń znaków. Było to za każdym razem kiedy rynek naszego kraju otwierał się na inwestorów z zagraniczny. Pierwsza nastąpiła tuż po odzyskaniu niepodległości, a druga po upadku komuny.
To wtedy zastrzeżono kultowe marki:
UWAGA! Zarejestruj logo jako znak towarowy z niższymi opłatami
Możesz obniżyć opłaty urzędowe za rejestrację marki aż o 75% dzięki dotacjom z UE. Program skierowany jest do firm z sektora MŚP, a jego górna granica wynosi 1000 EUR. W zeszłym roku 100% złożonych przeze mnie wniosków zakończyło się przyznaniem grantu. Chętnie pomogę Ci uzyskać taką dotację. Po prostu napisz do mnie przez formularz
Dalsza część artykułu pod formularzem.
Jak wygląda ochrona niezastrzeżonej nazwy firmy?
Korporacje nie ryzykują ochrony marki tylko w oparciu o prawa bez formalnej rejestracji. Możesz się na nie powoływać o ile komercyjnie posługujesz się nazwą na rynku. Czyli tam gdzie działasz, tam być może chroni Cię prawo. To i tak będzie oceniał sędzia.
Dobrze obrazują to poniższe mapki.
Zakładając, że ktoś prowadzi salon kosmetyczny w Warszawie, to klientów ma z najbliższej okolicy. I tylko tutaj mógłby zakazywać konkurentom posługiwania się swoją nazwą. To i tak lepiej niż w przypadku praw autorskich do nazwy. Zobacz co się zmienia po jej rejestracji w Urzędzie Patentowym. Teraz posiadasz pełny monopol prawny na całą Polskę.
Tę strategię gigantów możesz w skali mikro zastosować na polskim rynku. Wystarczy, że zastrzeżesz swoją nazwę firmy. W większości przypadków pierwszy w Urzędzie Patentowym zyskuje najwięcej. W kontekście tytułowego konfliktu „prawa autorskie vs znak towarowy”, nie widzę zagrożenia za strony pomysłodawcy nazwy.
Co innego, jeżeli chodzi o twórcę logo.
Czy prawo autorskie chroni każde logo?
Zdecydowaną większość tak, ale nie każde. Wszystko zależy od efektów pracy grafika. Aktualnie modny jest minimalizm. Logo zaskakująco wielu firm zaczynają powoli się do siebie upodabniać stylem. Jest to po prostu zwykły czarny napis na białym tle. Dobrze to wygląda na stronie www czy w aplikacji mobilnej.
Myli się jednak osoba, która zakłada, że prawo autorskie chroni każde logo. Wracamy tu do definicji utworu. Musi to być efekt działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Jeżeli grafik działał na darmowym foncie i dodał jedynie odcień do z góry narzuconej nazwy, to raczej nie będzie to coś co zasługuje na ochronę prawnoautorską.
Znam trzy spory gdzie sądy uznały, że zbyt proste logo nie jest utworem:
- logo zespołu PIERSI (link)
- logo halowej drużyny piłkarskiej (link)
- logo polskiego zespołu KOMBI (link)
Logo zbyt proste, aby mogło być chronione prawem autorskim da się chronić jako znak towarowy. Uzyskasz w ten sposób monopol na posługiwanie się nim w Twojej branży.
Pamiętaj!
Im logo Twojej firmy jest bardziej fantazyjne tym większa szansa na to, że chroni je prawo autorskie. Dobrze, aby miało oryginalny font, liczne kolory oraz duży sygnet.
To wszystko razem sprawi, że dzieło ma indywidualny charakter.
Prawa autorskie VS prawa do znaku towarowego. Umowa o przeniesienie majątkowych praw autorskich
Przedsiębiorcy bardzo często zaniedbują prawa autorskie do utworu (np. logo).
Jeżeli firma jest mała, to zadanie opracowania logo zleca często znajomemu lub rodzinie. Rozliczenie jest „pod stołem” i nikt z nikim nie podpisuje żadnych umów. Niewiele lepiej jest, jeżeli współpracujemy z profesjonalnym grafikiem. Ten wykonuje dla nas piękne logo, a my opłacamy mu fakturę za taką usługę. I na tym kończą się formalności.
Komu przysługują prawa autorskie majątkowe do logo? Przepisy mówią jasno:
Art. 53
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Czyli jeżeli nie podpisałeś z grafikiem umowy przeniesienia autorskich praw majątkowych, on nadal jest właścicielem praw autorskich do efektów swojej pracy. Można powiedzieć, że zapłaciłeś za odbitkę zaprojektowanego logo, ale negatyw nadal jest u twórcy. I to on tak naprawdę posiada prawo wyłączne jego używania. Jest to szalenie niebezpieczne z kilku powodów:
- Jeżeli pokłócisz się z grafikiem, ten może zakazać Ci korzystania z firmowego logo.
- Po wielu latach może zażądać od Ciebie odszkodowania za bezumowne korzystanie ze swojego utworu. Przykładowo graficzka, która stworzyła etykiety oranżad HELLENA, wywalczyła tym sposobem w sądzie dodatkowe 40 tys zł!
- Taka osoba może wystąpić o unieważnienie rejestracji Twojego znaku. W końcu zgłoszenie naruszało prawa autorskie, a Ty nie wylegitymujesz się ani, że je posiadasz, ani że twórca wyraził na zgłoszenie zgodę. Nie udziela się prawa ochronnego na znak, którego używanie narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich.
- W końcu grafik może też sprzedać prawa autorskie do logo Twojej bezpośredniej konkurencji. I znam kilka takich przerażających historii.
Swoją drogą o jeszcze innym szkodliwym micie opowiadam w tym nagraniu.
Podpisz umowę przenoszącą prawa autorskie do logo
Pomimo tego co napisałem, większość logotypów jest chroniona prawami autorskimi. Zresztą nawet jeżeli czujesz, że w Twoim przypadku sytuacja jest na granicy, to nie ma co ryzykować. Lepiej podpisać umowę przenoszącą te prawa na Ciebie.
Dobra informacja jest taka, że możesz to zrobić nawet po latach. Ważne jedynie, aby grafik chciał to zrobić. Warto nawet zgodzić się na dodatkową (racjonalną) zapłatę.
Ja często powtarzam, że umowy są na czas wojny. Najpewniej nie będziesz miał okazji jej wykorzystywać. Jeżeli jednak życie Cię do tego zmusi, to taka umowa uratuje Ci wiele czasu, nerwów i pieniędzy.
Znów jednak diabeł tkwi w szczegółach. Nie chodzi o to, aby ściągnąć pierwszy lepszy wzór umowy z internetu. Dobra umowa powinna być niczym garnitur szyty na miarę. Czyli powinna maksymalnie Cię zabezpieczać i wskazywać pola eksploatacji. Jeżeli chcesz, mogę ją przygotować dla Ciebie. Po prostu napisz do mnie na adres: mikolaj@kancelarialech.pl.
Czy można przenieść autorskie prawa osobiste? Czy system ochronny na to pozwala?
Prawa osobiste są ściśle związane z twórcą i jego twórczością. Przykładowo Van Gogh namalował słynne słoneczniki. Nie można teraz żadną umową ustanowić, że po zapłaceniu kwoty X autorem staje się nowy właściciel np. Jan Kowalski.
Prawa osobiste obejmują prawo do:
- oznaczania utworu swoim imieniem i nazwiskiem,
- anonimowości lub pseudonimowości,
- nienaruszalności treści i formy utworu,
- decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
Utwór a znak towarowy – podcast
Umowie przenoszącej prawa autorskie poświęciłem jeden z odcinków mojego podcastu. Opowiadam tam jakie elementy bezwzględnie powinna posiadać. Punktuję również błędy, z którymi najczęściej się spotykam. Te informacje są kluczowe jeżeli chcesz od strony formalnej zabezpieczyć swoją markę.
>> Pobierz odcinek | Zobacz wszystkie odcinki
>> Odsłuchaj na: Apple Podcast | Spotify | YouTube
Zobacz również:
Prawa autorskie a znak towarowy. Podsumowanie
# Prawo autorskie chroni utwór, czyli rezultat pracy człowieka, który jest nowy i ma indywidualny charakter.
# Twórcy utworu przysługują wyłączne prawo do korzystania z utworu.
# Większość grafik spełnia definicję utworu. Jednak wyjątkowo proste logo może się do tego nie kwalifikować. Niemal zawsze na taką ochronę nie zasługują pojedyncze słowa lub proste ich zestawienia.
# Nie każdy utwór da się zastrzec w formie znaku towarowego. I odwrotnie. Nie każdy znak towarowy może być uznany za utwór.
# Jeżeli jednak w danym przypadku zachodzi zbieg praw (np. do rejestracji zgłoszono oryginalne logo), to właściciel praw autorskich może takie prawo unieważnić, powołując się na naruszenie autorskich praw osobistych i majątkowych.
# Aby tego uniknąć, należy podpisać z nim pisemną umowę na nabycie majątkowych praw autorskich do utworu. Dobrze się tym zainteresować zanim dojdzie do konfliktu.
# Umowa musi posiadać szereg kluczowych regulacji. Nie wystarczy jednozdaniowe oświadczenie o przeniesieniu praw autorskich twórcy na inną osobę.
# W konflikcie „prawa autorskie vs znak towarowy” najczęściej wygrywa ten, kto dysponuje lepszymi dowodami na pierwszeństwo powstania danego prawa. Na pewno nie wystarczy zastrzec znaku towarowego, aby stać się właścicielem marki.
# Mechanizm rejestracji znaków towarowych, pozwala przedsiębiorcom chronić swoje prawa i wyodrębnić swoje produkty lub usługi na konkurencyjnym rynku.
Zobacz również:
- Jak wygląda procedura udzielenie prawa ochronnego na znak słowny i graficzny?
- Czy można zastrzec znak słowny na osobę fizyczną?
- Co oznacza C w kółku?
- Jak sprawdzić czy nazwa firmy jest dostępna?
- Zastrzeżenie marki na Amazon. Czym jest Amazon Brand Registry?
- Własność intelektualna a prawo własności przemysłowej
- Strefa Marek Allegro. Na czym polega i jak podnosi sprzedaż?
- Gdzie rejestruje się nazwę firmy?
FAQ
Czy logo jest chronione prawem autorskim?
Najczęściej tak, ale nie zawsze❌. Zasługują na to jedynie te grafiki, które mają indywidualny charakter. Czyli są na tyle fantazyjne i oryginalne, że można się w nich dopatrzeć „odcisku palca” artysty. Problem w tym, że dziś logo wielu marek to czytelny czarny napis na białym tle (np. RESERVED czy MOHITO).
🔴 Sądy przyjmują, że takie proste projekty nie mieszą się w definicji utworu podobnie jak pojedyncza kreska czy dźwięk. Tak właśnie skończyły się spory o logo zespołów PIERSI oraz KOMBII.
🔴 Nazwa zawarta w logo nie jest chroniona przez prawo autorskie. Tutaj nie ma żadnej wątpliwości. Co innego dłuższe formy jak wiersz, tekst piosenki czy książka.
🟢 Jeżeli chcesz mieć pewność, że prawo chroni Twoją nazwę i logo, to zastrzeż je jako znaki towarowe 👈. Otrzymasz na to świadectwo ochronne, które jest niczym akt notarialny. Przez uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy nabywasz prawo wyłącznego używania znaku.
Co jest symbolem praw autorskich? Czy to R w kółku?
Symbolem praw autorskich jest C w kółku, czyli ©️. Nie musisz jednak swojego dzieła nigdzie rejestrować. Prawo autorskie chroni twórcę od chwili stworzenia dzieła. W kontekście logo firmy pamiętaj, że staniesz się jego właścicielem dopiero po podpisaniu 👉 umowy przenoszącej te prawa autorskie.
Jeżeli chodzi o znaczek R w kółku, tj. ®️, to oznacza ono co innego. Osoba, która zastrzegła swoją markę w Urzędzie Patentowym ✅ może przy nazwie albo logo dodawać R-kę. To skrót od słowa „registered”.
Co ciekawe wiele osób błędnie myśli, że ®️ oznacza, że dany produkt jest oryginalny❌. Może to wynikać z tego, że ten znaczek jest przy wielu znanych markach. Prawda jest taka, że nie ma obowiązku używania R-ki. Osoba, która jednak znaku nie zarejestrowała, a używa ®️ popełnia wykroczenie, za co grozi 5000 zł grzywny🔴.
